Chủ đề: Giữ bản sắc Việt – Kết nối tri thức – Kiến tạo hệ sinh thái đổi mới sáng tạo nông nghiệp xanh (mô hình 5N)
Diễn giả: ThS. Trần Thị Hồng Lan
Phó Chủ tịch VFARDA Việt Nam; Chủ tịch Mạng lưới VinGa
PHẦN 1: MỞ ĐẦU – CÂU CHUYỆN BẢN SẮC
Kính thưa GS Phan Văn Trường
Kính thưa các quý vị đại biểu, các anh chị doanh nhân, chuyên gia, các nhà khoa học, cùng tất cả những người yêu nông nghiệp xanh và bền vững!
Hôm nay, khi chúng ta gặp nhau tại Cổ Loa – nơi hội tụ của trí tuệ và bản sắc Việt, khi đặt chân lên mảnh đất này, tôi cảm nhận rất rõ một điều: đổi mới sáng tạo không bắt đầu từ công nghệ, mà từ gốc rễ văn hoá và tinh thần dân tộc.
Cổ Loa là biểu tượng của tư duy sáng tạo Việt Nam từ ngàn năm trước, khi cha ông ta biết kết hợp trí tuệ, kỹ thuật và niềm tin để dựng nên thành trì bền vững nhất trong lịch sử. Ngày hôm nay, khi chúng ta nói về đổi mới sáng tạo trong nông nghiệp, tinh thần ấy vẫn còn nguyên giá trị — vững như đất, sáng như trí, và bền như niềm tin.
Đổi mới sáng tạo, với tôi, không chỉ là phát minh hay khởi nghiệp, mà là khả năng nhìn thấy tương lai trong những điều quen thuộc, là biết gieo tri thức trên mảnh đất truyền thống, để gặt hái giá trị mới – bền vững hơn, xanh hơn và nhân văn hơn.
Vì vậy, khi nói đến nông nghiệp xanh, tôi muốn nói trước hết đến bản sắc Việt – nơi kết nối giữa truyền thống và tri thức, giữa con người và thiên nhiên, giữa quá khứ – hiện tại – tương lai.
Chỉ khi ta giữ được gốc, đổi mới mới có thể đi xa và tạo nên bản lĩnh riêng của Việt Nam trên bản đồ toàn cầu.
- “Và chính trên nền tảng ấy – giữ bản sắc, kết nối tri thức – chúng ta có thể kiến tạo nên hệ sinh thái đổi mới sáng tạo nông nghiệp xanh theo mô hình 5N, với trung tâm là con người và tri thức Việt Nam.”
Và hôm nay, tại diễn đàn này, chúng ta cùng tìm lời giải cho câu hỏi: Làm thế nào để tinh thần sáng tạo Việt trở thành động lực thật sự cho nền nông nghiệp xanh?
Từ mạch nguồn văn hóa ấy, chúng ta cùng nhìn vào những chính sách, mô hình và thực tiễn mới – nơi tinh thần 5N đang dần hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo nông nghiệp Việt Nam.
Trong thời đại trí tuệ nhân tạo và chuyển đổi xanh, giữ được bản sắc chính là giữ được DNA của sáng tạo Việt – bền vững và khác biệt.
Từ gốc rễ văn hóa ấy, Việt Nam hôm nay đang định hình một chiến lược mới – nơi đổi mới sáng tạo trở thành động lực trung tâm của phát triển nông nghiệp xanh.
PHẦN 2: MÔ HÌNH 5N – HỆ SINH THÁI ĐỔI MỚI SÁNG TẠO NÔNG NGHIỆP XANH (VINGA)
Thưa các quý vị,
1. Chính sách và định hướng quốc gia về đổi mới sáng tạo
Trong giai đoạn 2024–2025, Đảng và Nhà nước ta đã tạo dựng nền tảng chính sách mạnh mẽ nhất từ trước đến nay nhằm thúc đẩy đổi mới sáng tạo quốc gia, đặc biệt trong nông nghiệp và phát triển nông thôn:
1. Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị
→ Đặt “phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia” là đột phá chiến lược mới, xác định đổi mới sáng tạo là động lực trung tâm của tăng trưởng.
2. Nghị quyết số 71/NQ-CP ngày 01/4/2025 của Chính phủ
→ Cụ thể hóa chương trình hành động, tập trung vào kinh tế xanh – kinh tế tuần hoàn – hạ tầng đổi mới sáng tạo – nhân lực chất lượng cao.
3. Các Nghị định hướng dẫn Luật KH&CN và Đổi mới sáng tạo (ban hành ngày 14/10/2025):
• Nghị định 262/2025/NĐ-CP: Thông tin, thống kê, dữ liệu KH&CN, chuyển đổi số.
• Nghị định 263/2025/NĐ-CP: Tổ chức KH&CN công lập, phát triển nhân tài.
• Nghị định 265/2025/NĐ-CP: Cơ chế tài chính – đầu tư cho đổi mới sáng tạo.
• Nghị định 267/2025/NĐ-CP: Chương trình, nhiệm vụ KH&CN và đổi mới sáng tạo quốc gia.
Những văn bản này tạo nên một hệ sinh thái pháp lý hoàn chỉnh, mở đường cho doanh nghiệp, viện trường, hợp tác xã, startup và nhà đầu tư cùng tham gia chuỗi đổi mới sáng tạo, không chỉ trong nghiên cứu mà cả trong ứng dụng – thương mại hóa – lan tỏa xã hội.
Tổng hội Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam – nơi tôi đang công tác – luôn xác định:
🔹 Đổi mới sáng tạo là động lực trung tâm của nông nghiệp hiện đại.
🔹 Khoa học – công nghệ là nền tảng cho năng suất, chất lượng và sức cạnh tranh quốc gia.
🔹 Con người là trung tâm của mọi thay đổi.
Từ tinh thần đó, Mạng lưới Đổi mới Sáng tạo Nông nghiệp Xanh Việt Nam (VinGa) đã ra đời – như một vòng kết nối tri thức, công nghệ và con người – với sứ mệnh “kết nối tri thức – kiến tạo giá trị – lan tỏa tinh thần xanh.”
Chính trong bối cảnh hệ thống chính sách ngày càng hoàn thiện ấy, mô hình 5N của VinGa trở thành một cách tiếp cận mang tính hệ thống – liên kết đa chiều giữa thể chế, tri thức, công nghệ và thị trường.
2. Mô hình 5N – Vòng tròn hệ sinh thái đổi mới sáng tạo nông nghiệp
Trên nền tảng chính sách ấy, VinGa triển khai mô hình 5N, như một hệ sinh thái liên kết đồng bộ – động – mở – bền, gồm: Nhà quản lý – Nhà khoa học – Nhà sản xuất – Nhà phân phối – Người tiêu dùng
• Nhà quản lý: Tạo thể chế, cơ chế khuyến khích, và hành lang pháp lý “mở” – để đổi mới sáng tạo có đất sống. Chính sách không chỉ là luật, mà còn là “niềm tin” để xã hội đầu tư cho tri thức.
• Nhà khoa học: Là “hạt nhân tri thức”, chuyển giao giải pháp, công nghệ xanh, chuyển đổi số, giúp nông nghiệp thích ứng biến đổi khí hậu và đạt chuẩn quốc tế.
• Nhà sản xuất: Là người tiên phong thực thi, dám thử nghiệm, dám đổi mới mô hình – hiện thân cho tinh thần khởi nghiệp nông nghiệp Việt. Như GS. Phan Văn Trường từng nói: “Khởi nghiệp là công trình dài hạn, nơi ta rèn bản lĩnh và học cách sống tử tế với nghề.”
• Nhà phân phối: Là cầu nối trung thực giữa sản xuất và thị trường, giữ chữ tín, đưa giá trị thật đến người tiêu dùng – yếu tố then chốt tạo nên niềm tin xã hội.
• Người tiêu dùng: Không chỉ là người mua hàng, mà là người gieo niềm tin xanh, khi lựa chọn sản phẩm sạch, minh bạch và có trách nhiệm.
🎯 Khi 5 vòng tròn này giao nhau – đó chính là trung tâm đổi mới sáng tạo Việt Nam, nơi tri thức, bản sắc và công nghệ hòa làm một.
Nếu nhìn ở tầm quốc tế, mô hình 5N của Việt Nam cũng chính là một phiên bản mang đậm bản sắc Việt của cấu trúc ESG – nơi kinh tế, xã hội và môi trường hòa quyện trong cùng một vòng tròn tri thức.
🔶 SƠ ĐỒ MINH HỌA MÔ HÌNH 5N:
5 vòng tròn giao nhau tượng trưng cho sự tương tác giữa 5 chủ thể – cùng kiến tạo giá trị trung tâm là ‘Đổi mới sáng tạo – Bản sắc Việt – Nông nghiệp xanh bền vững.
3. Một số thực tiễn nổi bật từ VinGa và các đối tác
• HTX Dược liệu hữu cơ của ThS. Phạm Thị Lý: Kết hợp bảo tồn nguồn gen cây thuốc bản địa với chuỗi sản xuất nông nghiệp hữu cơ đạt chuẩn quốc tế. Hợp tác xã đã xây dựng mô hình khép kín từ trồng – chế biến – tiêu thụ, ứng dụng khoa học kỹ thuật trong từng khâu sản xuất để đảm bảo chất lượng dược liệu, đồng thời tạo sinh kế bền vững cho đồng bào vùng cao. Đây là ví dụ tiêu biểu cho hướng đi “khởi nghiệp bằng tri thức và niềm tin”, gắn kết giá trị truyền thống với thị trường hiện đại và hội nhập.
• Mô hình Biochar Bình Định: Tiên phong ứng dụng công nghệ chuyển hóa phụ phẩm nông nghiệp (vỏ trấu, thân cây, rơm rạ…) thành năng lượng sinh học và than sinh học (biochar). Mô hình này không chỉ giúp giảm phát thải khí nhà kính mà còn cải tạo đất, tăng độ phì nhiêu và khả năng giữ ẩm, góp phần nâng cao năng suất cây trồng. Đây là minh chứng cho cách làm nông nghiệp thông minh – biến phụ phẩm thành tài nguyên, góp phần thực hiện mục tiêu kinh tế tuần hoàn và nông nghiệp carbon thấp.
• Công ty Việt Nam Food (VNF): Tiên phong phát triển chuỗi giá trị tuần hoàn từ phụ phẩm tôm, chuyển hóa phế liệu nông nghiệp và thủy sản thành sản phẩm sinh học có giá trị cao như chitin, chitosan và protein thủy phân. VNF là minh chứng cho cách doanh nghiệp Việt có thể biến chất thải thành tài nguyên, kết hợp khoa học – công nghệ – đổi mới sáng tạo và mô hình kinh tế xanh. Không chỉ tạo ra giá trị kinh tế, VNF còn góp phần giảm phát thải, bảo vệ môi trường và nâng cao hình ảnh nông sản Việt trên thị trường quốc tế. Doanh nghiệp hiện cũng đang phối hợp cùng VinGa và các đối tác quốc tế trong nghiên cứu ứng dụng phụ phẩm nông nghiệp vào lĩnh vực nông nghiệp sinh học và phát triển bền vững.
• Doanh nghiệp Bioway Organic và SunLeaf Việt Nam: Đại diện cho thế hệ doanh nhân trẻ năng động, sáng tạo trong nông nghiệp xanh. Hai doanh nghiệp đã phát triển chuỗi giá trị từ nông trại đến bàn ăn, áp dụng công nghệ truy xuất nguồn gốc, tiêu chuẩn hữu cơ quốc tế và chuyển đổi số trong quản lý sản xuất – tiêu thụ. Bioway và SunLeaf chứng minh rằng khởi nghiệp nông nghiệp không chỉ là làm kinh tế mà còn là hành trình tạo ra giá trị sống xanh, bền và có trách nhiệm với cộng đồng.
Những mô hình ấy cho thấy, dù quy mô khác nhau, nhưng đều chung một điểm: tri thức là khởi nguồn – và niềm tin là chất keo của đổi mới.
Những ví dụ ấy cho thấy: từ tri thức bản địa đến công nghệ hiện đại – mọi giá trị đổi mới đều bắt đầu từ niềm tin và sự kết nối.
4. Vai trò của VinGa trong kiến tạo hệ sinh thái đổi mới
VinGa không chỉ là một mạng lưới kết nối, mà là cấu trúc tổ chức thông minh:
• Kết nối viện – trường – doanh nghiệp – địa phương – startup.
• Làm cầu nối chính sách – công nghệ – thị trường.
• Đưa đổi mới sáng tạo từ ý tưởng đến thực tiễn.
VinGa hoạt động như một vòng tròn tri thức sống, nơi mỗi thành viên là một hạt giống sáng tạo. Từ hạt giống ấy, chúng ta kiến tạo rừng đổi mới, rừng giá trị xanh, rừng niềm tin Việt.
- “Và trong hệ sinh thái ấy, khởi nghiệp không chỉ là câu chuyện của tuổi trẻ, mà là lời cam kết của mỗi người Việt – dám nghĩ, dám làm, dám tạo giá trị mới từ chính mảnh đất quê hương mình.”
Những minh chứng ấy cho thấy đổi mới sáng tạo không còn là khái niệm xa vời, mà đang hiện hữu trong từng mô hình, từng cộng đồng nông nghiệp Việt Nam hôm nay.”
PHẦN 3: KẾT LUẬN – TRAO ĐỔI & THÔNG ĐIỆP KẾT NỐI
Thưa quý vị,
Sau khi lắng nghe nhiều chia sẻ trong hội thảo hôm nay, tôi càng tin rằng:
Đổi mới sáng tạo trong nông nghiệp không chỉ là xu thế – mà là mệnh lệnh phát triển của thời đại.
Từ mô hình 5N mà VinGa đang từng bước kiến tạo, chúng ta nhìn thấy rõ một chân lý:
➡️ Khi Nhà quản lý – Nhà khoa học – Nhà sản xuất – Nhà phân phối – Người tiêu dùng cùng vận hành trong một vòng tròn tri thức, nông nghiệp Việt Nam có thể bước sang một giai đoạn phát triển mới – chủ động, hiện đại, và bền vững.
💬 Trao đổi – Gợi mở thảo luận
Tôi muốn cùng quý vị chia sẻ một vài góc nhìn để cùng trao đổi sâu hơn:
1. Thứ nhất, làm sao để cơ chế chính sách thực sự “đến được” với người làm nông, doanh nghiệp nhỏ, hợp tác xã – những người trực tiếp tạo ra giá trị đổi mới sáng tạo mỗi ngày?
→ Đây là “nút thắt” quan trọng cần có cách tiếp cận mới – linh hoạt, thực tiễn, và tin cậy lẫn nhau.
2. Thứ hai, làm thế nào để kết nối tri thức giữa viện – trường – doanh nghiệp – địa phương, để không chỉ nghiên cứu trong phòng thí nghiệm, mà còn ứng dụng ngoài đồng ruộng, trong chuỗi giá trị?
→ Vai trò của VinGa và các trung tâm đổi mới sáng tạo vùng chính là “cầu nối mềm” giữa chính sách và thực tiễn.
3. Thứ ba, khởi nghiệp nông nghiệp xanh có thể trở thành “cánh cửa tương lai” cho thế hệ trẻ – nếu chúng ta xây dựng được hệ sinh thái hỗ trợ đủ mạnh: vừa đào tạo – vừa mentoring – vừa tiếp cận vốn và thị trường.
→ Và đây là hành trình dài hơi, đòi hỏi kiên định và niềm tin.
Thông điệp kết nối
Khởi nghiệp trong nông nghiệp không phải là nơi để làm giàu nhanh, mà là hành trình kiến tạo giá trị thật.
Người trẻ cần học nghề, doanh nghiệp cần học cách đồng hành cùng nông dân, và người làm chính sách cần học cách trao quyền, khích lệ, dẫn đường.
Khi năm ‘Nhà’ cùng chung một niềm tin – nông nghiệp Việt Nam sẽ bước sang một kỷ nguyên mới của sáng tạo và phát triển bền vững.
Và tôi tin, khi những vòng tròn 5N cùng xoay nhịp, chúng ta không chỉ đổi mới nền nông nghiệp Việt – mà còn đổi mới chính cách nghĩ, cách làm của người Việt.
Khi ta giữ được niềm tin và cùng nhau gieo tri thức, mỗi hạt mầm hôm nay sẽ là rừng xanh của ngày mai.
Thông điệp kết:
“Giữ bản sắc Việt – Kết nối tri thức – Kiến tạo tương lai xanh.”
Khi những vòng tròn 5N giao nhau, chúng ta không chỉ tạo ra sản phẩm nông nghiệp, mà còn kiến tạo niềm tin mới cho xã hội – và vị thế mới cho Việt Nam.
Và tôi rất mong được cùng các quý vị, các chuyên gia và doanh nghiệp, trao đổi sâu hơn về cách chúng ta có thể chuyển hóa mô hình 5N thành những sáng kiến cụ thể, chương trình hợp tác và dự án thực tiễn, để cùng nhau viết tiếp hành trình đổi mới sáng tạo nông nghiệp Việt Nam.
Xin trân trọng cảm ơn quý vị!
